มะเร็งช่องปาก จัดเป็นโรคมะเร็งชนิดหนึ่ง ซึ่งสามารถพบได้บ่อบในคนไทย โดยกรมการแพทย์ระบุจากสถิติข้อมูลมะเร็งประเทศไทยระหว่างปี พ.ศ. 2559-2561 (Cancer in Thailand Vol.X 2016-2018) รวบรวมโดยสถาบันมะเร็งแห่งชาติ พบว่า มะเร็งช่องปากเป็นมะเร็งที่พบบ่อยเป็นอันดับที่ 6 ของโรคมะเร็งในผู้ชายไทย ในแต่ละปีพบผู้ป่วยมะเร็งช่องปากรายใหม่เฉลี่ย 3,840 คนต่อปี หรือวันละ 11 คน โดยตำแหน่งในช่องปากที่พบเป็นมะเร็งบ่อยที่สุดคือ ลิ้น รองลงมาคือบริเวณใต้ลิ้นและบริเวณเหงือก
สาเหตุในการเกิดโรคมะเร็งช่องปากที่สำคัญ คือ
- การสูบบุหรี่ ยาสูบ ยาเส้น
- การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- การเคี้ยวหมากพลู
- การเป็นแผลเรื้อรังในช่องปาก
- การใส่ฟันปลอมที่ไม่พอดี
- สุขภาพช่องปากไม่ดีหรือมีฟันผุมาก
- มีฟันที่แหลมคม
- ได้รับแสงอาทิตย์โดยตรงเป็นประจำ(เสี่ยงต่อมะเร็งริมฝีปาก)
การตรวจวินิจฉัยและรักษาโรคมะเร็งช่องปาก ทำโดยการตัดชิ้นเนื้อรอยโรคที่สงสัยเพื่อตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยา และหลังจากได้รับการวินิจฉัยแล้ว ผู้ป่วยจะได้รับการตรวจเพิ่มเติมอื่นๆ เพื่อประเมินระยะของโรคเพื่อวางแผนการรักษาต่อไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับระยะของโรครวมถึงสภาพร่างกาย โรคประจำตัวของผู้ป่วย โดยพิจารณาการผ่าตัดเป็นหลัก และพิจาณาให้รังสีรักษาในผู้ป่วยบางราย สำหรับผู้ป่วยที่ไม่สามารถผ่าตัดได้จะให้การรักษาด้วยวิธีรังสีรักษาร่วมกับเคมีบำบัด ซึ่งให้ผลการรักษาที่ใกล้เคียงกับการผ่าตัด
วิธีการป้องกันโรคมะเร็งช่องปาก ได้แก่
- งดสูบบุหรี่หรือสูดดมควันบุหรี่
- งดการเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- ไม่เคี้ยวหมาก
- ใส่ฟันปลอมที่พอดี
- การตรวจเช็คสุขภาพช่องปากและฟันทุก 6 เดือน
วิธีการตรวจสอบและพิจารณาเบื้องต้นของโรคมะเร็งช่องปากด้วยตนเอง สามารถทำได้โดยหลังจากแปรงฟันแล้ว ให้ส่องกระจกตรวจบริเวณ
- ริมฝีปาก: โดยสังเกตริมฝีปากด้านนอก ดึงริมฝีปากบนและล่างเพื่อตรวจดูเยื่อบุริมฝีปากด้านใน
- กระพุ้งแก้ม และเหงือก: โดยใช้นิ้วดึงกระพุ้งแก้มออกไปด้านข้าง ตรวจดูบริเวณกระพุ้งแก้มและเหงือกบนล่าง
- ลิ้น ใต้ลิ้น และพื้นช่องปาก: โดยอ้าปากแลบลิ้น ยื่นลิ้นหรือดึงลิ้นด้วยผ้าก๊อซหรือกระดาษทิชชูไปทางซ้ายและขวาเพื่อตรวจดูด้านข้างของลิ้น กระดกลิ้นขึ้น เพื่อตรวจดูบริเวณใต้ลิ้นและพื้นของช่องปาก รวมถึงเหงือกด้านล่าง
- เพดานปาก โดยอ้าปาก: เงยหน้า ตรวจดูเพดานปาก รวมถึงบริเวณเหงือก
โดยอาการของโรคมะเร็งช่องปากมีได้หลายอาการขึ้นกับตำแหน่งที่เป็น ได้แก่
- เป็นแผลเรื้อรังในช่องปากซึ่งไม่หายภายใน 2-3 สัปดาห์
- เป็นก้อนนูนหรือฝ้าขาวหรือแดงในช่องปาก และคอ
- ฟันหลุด ฟันโยก
- ปวดในช่องปากหรือปวดหู
- เคี้ยวหรือกลืนลำบาก
ที่มา: สำนักสารนิเทศ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข
