สมเด็จพระมหาธีราจารย์ นามเดิมชื่อ ประสิทธิ์ ภายหลังเปลี่ยนเป็น ปสฤทธ์) สุทธิพันธุ์ ฉายา เขมงฺกโร เกิดวันที่ 24 พฤษภาคม 2480 ปัจจุบันอายุ 87 พรรษา ภูมิลำเนาอยู่ที่บ้านยางน้อย ตำบลก่อเอ้ อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี บิดา ชื่อ ขุนก่อเอ้อุกฤษ (ผา สุทธิพันธุ์) มารดาชื่อ นางก่อเอ้อุกฤษ (ตา สุทธิพันธุ์) ท่านจบชั้นประถมปีที่ 4 ที่โรงเรียนประชาบาล (พรหมพิทยา) บ้านยางน้อย ต.ก่อเอ้ อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี จากนั้นได้บรรพชาเมื่อวันที่ 3 เม.ย. 2491 ที่ วัดยางน้อย ตำบลก่อเอ้ อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี มีพระครูพินิฐศีลคุณ เจ้าคณะอำเภอเขื่องใน วัดทุ่งสว่าง บ้านโนนใหญ่ ตำบลก่อเอ้ อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี เป็นพระอุปัชฌาย์
ต่อมาวันที่ 20 กรกฎาคม 2501 ท่านได้อุปสมบท ณ พัทธสีมาพระอุโบสถวัดจักรวรรดิราชาวาสวรมหาวิหาร แขวงจักรวรรดิ เขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพมหานคร ได้รับฉายาว่า เขมงฺกโร มีพระธรรมธีรราชมหามุนี (ธีร์ ปุณฺณโก) เจ้าอาวาสวัดจักรวรรดิราชาวาส (ภายหลังได้รับพระราชทานสถาปนาเป็นที่สมเด็จพระธีรญาณมุนี) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระวินัยกิจโกศล (อิน ติสฺสสโร ป.ธ.๖) (ภายหลังได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นราชที่พระราชปัญญามุนี) เป็นพระกรรมวาจาจารย์, พระมหาบุญมา ทีปธมฺโม ป.ธ.6 (ภายหลังได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็นที่พระพุทธิวงศมุนี) เป็นพระอนุสาวนาจารย์
ด้านการศึกษาธรรม ในปี พ.ศ. 2497 ท่านสอบได้นักธรรมชั้นตรี สำนักเรียนวัดยางน้อย ต.ก่อเอ้ อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี พ.ศ. 2497 สอบได้นักธรรมชั้นโท สำนักเรียนวัดยางน้อย พ.ศ. 2497 สอบได้นักธรรมชั้นเอก สำนักเรียนวัดมณีวนาราม อ.เมือง จ.อุบลราชธานี พ.ศ. 2501 สอบประโยค ป.ธ.3 สำนักเรียนวัดจักรวรรดิ พ.ศ. 2503 จบชั้นบาลีอบรมศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
หลังจากอุปสมบท และสนองงานพระศาสนา จนได้รับความไว้วางใจให้ดำรงตำแหน่งหน้าที่ต่าง ๆ ดังนี้ พ.ศ. 2508-2510 เป็น เลขานุการเจ้าคณะใหญ่หนเหนือ พ.ศ. 2510-2530 เป็น เลขานุการเจ้าคณะใหญ่หนตะวันออก พ.ศ. 2516 เป็น ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดจักรวรรดิราชาวาส พ.ศ. 2521 เป็น เจ้าคณะตรวจการภาค 3 พ.ศ. 2527 เป็น พระอุปัชฌาย์ประเภทวิสามัญ พ.ศ. 2544 เป็น กรรมการมหาเถรสมาคม (โดยแต่งตั้ง) พ.ศ. 2544-2564 เป็น เจ้าอาวาสวัดยานนาวา พ.ศ. 2544 เป็น ที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 10 พ.ศ. 2560-2562 เป็น กรรมการมหาเถรสมาคม พ.ศ. 2562 เป็น กรรมการมหาเถรสมาคม เป็น ประธานคณะกรรมการอบรมประชาชนกลาง (อ.ป.ก.) พ.ศ. 2564 เป็น เจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนฯ พ.ศ. 2564 เป็น กรรมการมหาเถรสมาคม
นอกจากนี้ ท่านยังสนองงานคณะสงฆ์ไทยในต่างประเทศมาโดยตลอด ซึ่งในขณะที่ท่านดำรงตำแหน่งเลขานุการแม่กองงานพระธรรมทูต ได้ติดตามสมเด็จพระธีรญาณมุนี ในฐานะแม่กองงานพระธรรมทูต และรองประธานโครงการสร้างวัดไทยนครลอสแอนเจลิส ได้รับนิมนต์ให้ไปเป็นประธานวางศิลาฤกษ์ สร้างกุฏิสงฆ์หลังแรกของวัดไทยนครลอสแอนเจลิส สหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นวัดที่สมเด็จพระสังฆราช (ปุ่น ปุณฺณสิริมหาเถร) วัดพระเชตุฯ เป็นองค์ประธานโครงการ ถือเป็นงานประวัติศาสตร์สำคัญ ที่ทำให้เกิดการวางรากฐานพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทไทยในนครนิวยอร์ก และท่านได้อยู่เพื่อปฏิบัติศาสนกิจ ให้คำปรึกษา และส่งเสริมกิจกรรมทางพระพุทธศาสนา ของพุทธศาสนิกชนในสหรัฐอเมริกาต่อ จนถึงช่วงต้นปี พ.ศ. 2519 ร่วมกันจัดตั้งองค์กรการประชุมสงฆ์ไทยขึ้น โดยได้รับอนุมัติจากทางการสหรัฐเมริกาให้ใช้ชื่อว่า “สมัชชาสงฆ์ไทยในสหรัฐอเมริกา” และในปี พ.ศ. 2545 ท่านได้รับเลือกจากพุทธบริษัทในสหรัฐอเมริกา ให้เป็นประธานโครงการการสร้างวัดนวมินทรราชูทิศ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ในดินแดนที่พระองค์เสด็จพระราชสมภพ นครบอสตัน มลรัฐแมสซาชูเซตส์ สหรัฐอเมริกา ถือว่าเป็นวัดไทยในต่างประเทศที่มีขนาดใหญ่ที่สุดด้วย
สำหรับลำดับสมณศักดิ์ พ.ศ. 2512 ได้รับแต่งตั้งจากพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ธีร์ ปุณณโก) ให้ดำรงตำแหน่งฐานานุกรมที่ พระครูปลัดสุวัฒนธีรคุณ พ.ศ. 2515 ได้รับแต่งตั้งจากสมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณโก) ให้ดำรงตำแหน่งฐานานุกรมที่ พระครูปลัดสัมพิพัฒนธีราจารย์ พ.ศ. 2516 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญ ในราชทินนามที่ พระสุธีรัตนาภรณ์ พ.ศ. 2527 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นราช ในราชทินนามที่ พระราชรัตนาภรณ์ พ.ศ. 2535 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นเทพ ในราชทินนามที่ พระเทพประสิทธิมนต์ พ.ศ. 2543 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นธรรม ในราชทินนามที่ พระธรรมวชิรญาณ พ.ศ. 2544 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ สถาปนาเลื่อนสมณศักดิ์ เป็นพระราชาคณะเจ้าคณะรอง ชั้นหิรัญบัฏ มีราชทินนามตามจารึกในหิรัญบัฏว่า พระพรหมวชิรญาณ พ.ศ. 2562 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ สถาปนาเลื่อนสมศักดิ์ เป็นสมเด็จพระราชาคณะ มีราชทินนามตามจารึกในสุพรรณบัฏว่า สมเด็จพระมหาธีราจารย์
ล่าสุด พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดให้แต่งตั้ง สมเด็จพระมหาธีราจารย์ (ปสฤทธิ์ เขมงฺกโร) อายุ 87 พรรษา 66 ป.ธ. 3 น.ธ.เอก เจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม กรุงเทพมหานคร กรรมการมหาเถรสมาคม และประธานสำนักงานกำกับดูแลพระธรรมทูตไปต่างประเทศ ดำรงตำแหน่ง เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ คือ เจ้าคณะใหญ่ผู้ปฏิบัติหน้าที่ในเขตปกครองคณะสงฆ์หนเหนือ (มหานิกาย) คือภาค 4 ภาค 5 ภาค 6 ภาค 7 ดังนี้
- ภาค 4 ได้แก่ นครสวรรค์ กำแพงเพชร พิจิตร เพชรบูรณ์
- ภาค 5 ได้แก่ สุโขทัย พิษณุโลก อุตรดิตถ์ ตาก
- ภาค 6 ได้แก่ ลำปาง เชียงราย พะเยา แพร่ น่าน
- ภาค 7 ได้แก่ เชียงใหม่ ลำพูน แม่ฮ่องสอน
ขอบคุณข้อมูล เดลินิวส์, วิกิพิเดีย
ขอบคุณรูปภาพ สมเด็จพระมหาธีราจารย์ Somdet Phramahathirachan